फुटबलमा ‘संकट’ सबैभन्दा बढी प्रयोग हुने गरेको शब्द हो । निरन्तर तनाव उत्पन्न गर्न केही हातमा गन्न सकिने खेलकुद दैनिक पत्रिकाहरुले एक दुईवटा हारपछि नै आगो ओकल्ने गरेको स्पेनिस फुटबलमा बिशेषगरि संकट शब्दको प्रयोग तुलनात्मक रुपमा बढी हुने गरेको छ ।

यही कारण बार्सिलोनाको व्यवस्थापन गरेको चार बर्षपछि पेप ग्वार्डियोलाले एक बर्षको बिश्राम लिएका थिए । रियल म्याड्रिड छोडेको ९ महिनापछि नै जिनेदिन जिदान फर्कनु यसै संकटको अर्को एउटा अङ्ग थियो । तनाव कहिल्यै कम हुदैन भने शक्ति संघर्ष निरन्तर चलिरहन्छ ।

शनिबार सिजनको पहिलो एल क्लासिकोमा रियलसँग ३–१ ले पराजित भएपछि बार्साको अगाडी संकट छ । तथ्यगत रुपमा भन्ने हो भने धेरै नै संकट छ ।

समर्थकहरुको अुनपस्थितिमा खेलिएको पहिलो एल क्लासिकोबाट मौन अपेक्षा रहेको थियो । आम रुपमा यो खेल जनजातीयताको टकराव थियो, बिश्वका दुई ठूला र धनी क्लबबीचको भिडन्त तर कहिल्यै कमजोर नहुने स्वायत्तताको आवेगले भरिएको क्याटलन क्षेत्र र स्पेनको केन्द्रिय राजधानीबीचको संघर्ष पनि । तर खाली क्याम्प नोउमा त्यो वातावरण र आलोचनाको आवाज नहुने पक्का नै थियो ।

एल क्लासिकोका लागि उत्रदा २००३ पछि पहिलो पटक दुवै टोली ला लिगामा आ–आफ्नो पछिल्लो खेल हारेर आएका कारण यसमा सर्वश्रेष्ठ्ताको लडाईले नयाँ उचाई लिएको थियो ।

आफ्नो व्यवस्थापकीय उपलब्धिमा तीन वटा च्याम्पियन्स लिग जोड्नुका साथै अघिल्लो सिजन ला लिगा जितेपछि जिदान र बार्सिलोना प्रशिक्षक रोनाल्ड कोमनलाई किक अफ अघि देखि नै दवाब थियो । यसै सिजन माथिल्लो श्रेणीमा उक्लिएको काडिजसँग पराजित हुनुका साथै च्याम्पियन्स लिगमा प्रमुख १० खेलाडी नै अनुपस्थित रहेको युक्रेनी क्लब शख्तर दोनेस्कसँग ३–२ ले स्तब्ध हुन पुग्दा जिदान संकटबाट गुज्रिरहेका थिए ।

यता कोमन भने यस्तो बार्सा टोलीलाई सम्हाल्न आइपुगेका छन् जस माथि च्याम्पियन्स लिगमा बायर्न म्युनिखसँग ८–२ को लज्जास्पद पराजयपछि अस्तित्वको प्रश्न तेर्सिएको छ भने उसको उत्कृष्ट खेलाडी लियोनेल मेस्सीले असन्तोष हुनु पर्ने कारणहरुको लामो सुची तयार पार्दै क्लब छोड्ने असफल प्रयास गरेका थिए ।

एल क्लासिकोको परम्परा अनुसार जिदानले पछिल्ला परिणामहरुबाट क्षमा पाइसकेका छन् भने कोमनको संकट थप गहिरिएको छ । उनको काँधलाई अब समस्याको भारले थिच्न थालेको छ ।

प्राथमिक संकट भनेको बार्साको लिग फर्म नै हो । बार्सा अहिले अंक तालिकाको १२ औं स्थानमा रहेको छ । बढी कमाउने गरेका मेस्सीका साथीहरु लुईस सुवारेज, इभान राकिटिच र आर्टुरो भिडाललाई बिदाई गर्दै आर्थिक भार कम गर्ने र अफ सिजनमा युवा खेलाडीहरुलाई स्थान दिदै टिमको पुनर्ताजगी गर्ने हतारमा आएको परिणामहरुले बार्सा टुप्पोबाट भर्न थालेको छ ।

बार्सा सिजनको बीचमा प्रशिक्षकहरुलाई बर्खास्त गर्ने क्लबहरुमा पर्दैन । तर गत सिजन पूर्ण रुपमा प्रतिस्पर्धी प्रशिक्षक अर्नेस्टो भालभर्डेलाई बर्खास्त गर्दै किके सेटियनलाई नियुक्त गर्दाको परिणाम भयावह थियो । २००३ मा अर्का डच प्रशिक्षक लुईस भान हाललाई सिजनको बीचमा बर्खास्त गरेको बार्साले १६ बर्षमा पहिलो पटक यस्तो निर्णय लिएको थियो ।

गत हप्ता कोमनले मेस्सीलाई एक्ल्याउदै सार्वजनिक रुपमै उनको फर्ममाथि प्रश्न गर्ने दुस्साहस गर्दा बार्साले लगातार दुई सिजन यस्तो निर्णय नलिएला भन्न सकिदैन ।

र अर्को तर्फ भावुक मेस्सी छन् जो आफै सुस्त गतिमा चलिरहेका एक संकट भएका छन् । आफूले गरेको सम्झौताबिरुद्ध कानुनी उपाय अपनाउदै निकै घिनलाग्दो, महँगो र लामो प्रकृयाबाट गुज्रनु पर्ने भएको कारण मात्रै मेस्सी अहिले आफ्नो बाल्यकालको क्लबमा छन् । उनी बार्सामा बस्नै चाहदैनन् ।

सामान्यत इच्चाबिपरित खेलाडीहरुलाई क्लबमा राख्नु राम्रो आइडिया कदापी पनि होइन । ढल्कदो उमेरमा ठूलो छालसँग एउटा सानो टालो लिएर लडेजस्तै निकै कम सहयोगकाबीच टिमलाई उचाइमै राख्ने प्रयास गरिरहेका फुटबलका सर्वकालीन महान खेलाडीलाई जबर्जस्ती राख्न खोज्दा मेस्सी एक हताश क्लबको बन्दी भएको जस्तो देखिएका छन् ।

रियलबिरुद्धको एक मात्र गोलमा मेस्सीकै प्रमुख भुमिका रहेको थियो । उनले निकालेको टेपले नापेको जस्तो पासलाई जोर्डी आल्बाले कलेक्ट गर्दै अन्सु फातीलाई दिएपछि बार्साका उदीयमान युवा खेलाडी गोल गर्न सफल भएका थिए । तर बार्साको टोलीमा मेस्सी फेरि पनि एक मात्र खतराको रुपमा देखिएका थिए । यो हतारमा निकालिएको निष्कर्ष जस्तो सुनिएपनि ३३ बर्षको उमेरमा मेस्सीलाई पहिले जस्तो डिफेण्ड गर्न गाह्रो छैन । यो केही हदसम्म सहि पनि हो किन भने कोमनले बनाएको सिस्टममा मेस्सीले पहिले भन्दा बढी प्लेमेकरको भुमिका खेलिरहेका छन् । मैदानको बढी भाग कभर गर्दै अन्तिम बलमा मेस्सी आक्रमणका लागि जोडिनु पर्ने भएको छ ।

अन्तिम संकट ला लिगा आफै हो । ला लिगासँग अब आफू बिश्वकै उत्कृष्ट लिग रहेको भन्ने दाबी गर्ने आधार छैन । स्पष्ट रुपमा यो इङ्गलिस प्रिमियर लिग नै हो भने जर्मन बुन्डेसलिगा र इटालियन सिरी आ स्पेनिस लिगको स्तरका लागि अब खतरा बन्न थालिसकेका छन् ।

बर्तमान अवस्थामा बिश्वका उत्कृष्ट खेलाडीहरु ला लिगाको दुई प्रमुख टोली बार्सिलोना र रियल म्याड्रिडको मात्रै पछि लागिरहेका छैनन् । क्रिष्चियानो रोनाल्डोले रियल छोडेको तीन बर्ष हुदैछ तर उनको स्थानमा अन्य कोही आएका छैनन् । दुवै टोलीले यो सिजन कुनै ठूला खेलाडीलाई लिएन । बार्साको पछिल्ला ठूला अनुबन्धन शनिबार तेश्रो सब्स्टिच्युटको रुपमा मैदानमा प्रवेश गरेका थिए ।

कोमनले त शनिबार मेस्सीलाई १७ बर्षियहरुको घेराबन्दीमा राख्दै खेलको शुरुवात गरेका थिए । रियलको समस्या पनि उस्तै थियो । बार्साबिरुद्ध जिदानले गत सिजनका दुई महँगा खेलाडी लुका जोभिच र एडर मिलिटाओलाई बेञ्चमै राखेका थिए । दुवै टोलीमा प्रशस्त युवा प्रतिभा छन् तर आफ्नो धार गुमाइसकेका धेरै भेटेरानहरु पनि छन् । ती भेटेरानहरु केन्द्रिय भुमिकामा रहदा दुवै टोली बिगतमै वातावरणमा अड्किएको आभाष हुन्छ ।

रियलसँगको खेल अर्को पराजयमा टुँगिएपछि मेस्सीले त्यही पोज दिए जुन पछिल्लो केही सिजनदेखि परिचित बनिसकेको छ । उनी दुई हात कम्मरमा राख्दै एउटा खुट्टा केही अगाडी बढाउदै कुनै कुरालाई पनि नहेरे जस्तै हेर्दैथिए । उनको त्यो पोज बार्सिलोनाले टार्न नसक्ने पतनको प्रतिक बन्न थालिसकेको छ ।

मेस्सी आफूले लाउन नचाहेको जर्सी लगाउदै एक पछि अर्को संकट उत्पन्न भइरहेको करिअरको बन्दी बनेका छन्, यस्तो क्लबमा जसले उनलाई जान नै दिइरहेको छैन र यस्तो लिगमा जुन उनका लागि अब उपयुक्त पनि छैन ।

बास्केटबल खेलाडी सबिता खड्काले आफु घाइते हुँदा नेपाल बास्केटबल संघ तथा उनको क्लब प्राइम कलेजबाट आर्थिक सहयोगको साथ साथै मानसिक सहयोग पनि पाउन नसकेको जनाएकी छिन् । सबिताले पहिलो पटक आफ्नो समस्या मिडियामा बाहिर ल्याउदा नेपाल बास्केटबल संघका कार्यबाहक अध्यक्ष होम डोँगले उनलाई सक्दो सहयोग गर्ने आश्वासन दिएको बताएकी थिइन् । तर उनले अझै पनि कुनै किसिमको सहयोग भने पाएकी छैनन् ।

२०१७ अगष्टमा नेपाल बास्केटबल संघले आयोजना गरेको थ्रि बाई थ्रि प्रेसिडेन्ट कप राष्ट्रिय बास्केटबल प्रतियोगिताका क्रममा घाइते भएकी सबिता अहिले ग्वार्कोस्थित अर्थोप्लास्ट रिह्याबिलिटेसन सेन्टरमा नियमित फिजियोथेरापी गराउँदै आएकी छिन् ।

के भएको थियो ?

त्रिपुरेश्वरको कभर्ड हलमा थ्रि बाई थ्रि राष्ट्रियमा साइपालबिरुद्ध खेल चलिरहदा सबितालाई घुडामा नराम्रो चोट लाग्न पुग्यो । प्राइम टोलीले एक्स रे गरिदिएपछि डक्टरले उनलाई दुई–तीन दिनको आरामपछि ठिक हुन्छ भनेर घर पठाइदिए । तर एक महिना बितिसक्दा पनि दुखाई कम नभएपछि उनले प्राइमका व्यवस्थापक सन्तोष ताम्राकारको माध्यमबाट ब्लु क्रस हस्पिटलका अर्थोपेडिक सर्जन निरज श्रेष्ठलाई एमआरआई गरेर देखाइन् ।

एमआरआई गर्दा उनको एसिएल (एन्टेरियर क्रुसिएट लिगामेन्ट) च्यात्तिएको देखिएको थियो । डक्टर श्रेष्ठले उनको सर्जरी नगरेर फिजियोथेरपीले नै ठिक हुन्छ भनेपछि उनी त्यही अनुसार काम गर्दै गइन् । घुँडाको मुख्य लिगामेन्ट, एन्टेरियर क्रुसिएट, च्यात्तिने समस्या खेलाडीहरुमा सबैभन्दा बढी हुने गर्छ । यो ‘स्पोर्टस इन्जुरी’ नै हो । यसको चोटबाट फर्किन निकै लामो समय लाग्छ भने कतिपय खेलाडीहरुको करिअर पनि सक्किने गरेको छ ।

“म त्यो समय जम्मा १७ बर्षको थिए र मलाई यो चोटको बारेमा केही जानकारी नै थिएन । मैले डक्टरले जस्तो भने त्यही गर्दै गए,” सबिता सम्झन्छिन् । “एक बर्ष फिजियोथेरपीका लागि घर–डक्टर गर्दै बित्यो । ठीक नभएपछि डक्टर निरजले ओम हस्पिटलमा सर्जरी गर्नुभयो तर उहाले एसिएलको नभएर मेनिस्कस (घुडा र तिघ्राको हड्डीलाई सन्तुलन गर्ने भाग) सर्जरी गरिदिनु भएछ जुन मैले धेरै पछि मात्र थाहा पाए । डक्टरले एसिएल पूर्ण रुपमा च्यात्तिएको छैन, अहिले मेनिस्कस गरेर ६ महिनापछि एसिएलको सर्जरी गर्ने भन्नुभएको थियो।”

झड्का त तब लाग्यो जब उनले आफ्नो घुँडाको साचो स्थितिबारे थाहा पाइन् । “ग्वार्कोको अर्थोप्लास्ट रिह्याबिलिटेसनमा फिजियोथेरपी गर्दा मैले अर्का अर्थोपेडिक डक्टर राजिब राज मानन्धरलाई भेटे । डक्टर राजिवले मेरो पुरानो र अहिलेको घुँडाको एमएरआई तुलना गर्दा एसिएल नै नरहेको र घुँडापनि स्थिर नरहेको बताउनुभयो । यो सुनेर मलाई एकदम डर लागेको थियोे,” सबिताले खुलाइन् ।

यसै त डक्टरको लापरवाहीका कारण भोग्दै आएको पिडा, त्यसमाथि टिमले वास्ता नगरिदिदा सबितालाई घाउमा नुन छरे जस्तो हुन थाल्यो ।

बास्केटबलमा चोट बोकेपछि कसैले वास्ता नगरिदिदा करिअर नै छोड्नु परेको सबिता एक मात्र खेलाडी होइनन् । यसअघि महिला राष्ट्रिय टोलीबाट खेलिसकेकी समिक्षा न्यौपाने पनि २०१४ मा बोकेको एसिएल चोटकै कारण खेल छोड्न बाध्य भइन् । समिक्षालाई न उनको क्लबले हेर्यो न संघले नै । सरकारी स्तरमा पहुच पुर्याएर आफ्नो समस्या राख्नु खेलाडीको लागि धेरै टाढाको कुरा हो ।

पुरष बास्केटबल टिमकै खेलाडी सञ्जय ब्यञ्जनकार (जुनियर) ले पनि यहि चोटका कारण हतोत्साहित भएपछि क्षण भरमै आफूले सन्यास लिएको घोषणा नै गरिदिए । सञ्जय अहिले अमेरिकामा बस्ने गर्छन् । अर्का बास्केटबल खेलाडी केतन खड्काको यही चोटमा त्रिभुवन आर्मी क्लबले शल्यकृया गरिदिएको थियो।

यो स्थिति बास्केटबलमा मात्र सिमित भने छैन । नेपालमै सन् २०१७ मा भएको एएफसी अण्डर–१६ च्याम्पियनसिप खेलिसकेका ब्रिजेश चौधरी हल्चोकमा प्यालेस्टाइनबिरुद्ध खेल्दा घाइते भए । एसिएल इन्जुरी नै बोेकेका ब्रिजेशलाई एन्फाले त्यो समय २५ हजार रुपैया थमाइदियो । राष्ट्रिय खेलकुद परिषदबाट एक लाख पाएका ब्रिजेशलाई ठीक भएर खेलमा फर्किनका लागि चार लाख रुपैया भन्दा बढी खर्च गर्नुपरेको थियो ।

बिश्व क्रिकेटको पावर हाउस बनेको भारतमा राष्ट्रिय टोलीमा पर्न तिब्र प्रतिस्पर्धा हुने गर्छ । एक सफल क्रिकेटर हुनका लागि राम्रो खेलेर मात्रै पुग्दैन उसलाई भाग्यले त साथ दिनु पर्छ नै सँग–सँगै सबै थोक मिलेर जान पनि पर्छ । कतिपय क्रिकेटरहरुको करिअरले उचाइ नलिएरै अन्त्य देखेको हुन्छ ।

यसको एक उदाहरण २००८ को अण्डर १९ बिश्वकप बिजेता तनमय श्रीवास्तव बनेका छन् । १६ बर्षको उमेरमै तनमयले भारतीय अण्डर १९ टोलीको कप्तानी गरे । उक्त टोलीमा हालका भारतीय कप्तान विराट कोहली, मनिष पाण्डे र रविन्द्र जडेजा लगायतका खेलाडीहरु थिए । तर तनमयले आइतबार ३० बर्षको उमेरमै सन्यास लिन पुगेका छन् ।

भारतको प्रथम श्रेणी क्रिकेटमा तनमयले ९० खेलबाट ४ हजार ९ सय १८ रन बनाएका छन् । उनले धेरै जसो खेलहरु उत्तर प्रदेशको लागि खेलेका थिए र त्यही टोलीलाई उमेर समुह देखि नै नेतृत्व गरेका थिए । बायाँ हाते ओपनर तनमय २०१९–२० मा घरेलु सिजनका लागि उत्तर प्रदेश छोड्दै उत्तराखण्डको टोलीका लागि खेल्न गएका थिए ।

तर कोरोना भाइरसको महामारीका कारण घरेलु सिजन शुरु हुने टुँगो नलागिरहदा तनमय उत्तराखण्डको टोलीमा नपरेपछि उनले सन्यासकै घोषणा गरिदिए । भारतमा यस्तो खेलाडीको करिअर अन्त्य हुन पुग्यो जसलाई कुनै समय लामो समय राष्ट्रिय टोलीमा टिकेर बस्ने अनुमान गरिएको थियो ।

२००८ को अण्डर १९ बिश्वकप ट्रफिका साथ हालका भारतीय कप्तान बिराट कोहलीसँगै तनमय

“उत्तराखण्डबाट नखेल्ने हुनाले अब त्यो टिममा मेरो लागि निकट भविष्यमा केही छ जस्तो लागेन । न त म आईपिएल खेलिरहेको छु न त भारतीय टोलीका लागि नै खेल्नेछु, त्यसैले मसँग खेल्नको लागि कुनै कारण नै बचेन,” तनमयले क्रिकइन्फोलाई भनेका छन् ।

“मैले ९० प्रथम श्रेणीका खेलहरु खेले । एक सय पुर्याउन मैले १० बढी खेलेको भए पनि हुन्थ्यो तर मैले के नै पाउथे र ? कुनै परिवर्तन हुने थिएन । बरु कुनै युवा खेलाडीलाई स्थान दिन उचित हुन्थ्यो । एक कोशेढुँगाको लागि म टास्सिएर बस्नुभन्दा कुनै राम्रो प्रतिभाले सहि समयमा सहि अवसर पाए राम्रो हुनेछ,” तनमयले भने ।

तनमयको करिअरले निकै राम्रो शुरुवात पाएको थियो । कोहली, जडेजा र पाण्डे सम्मिलित अण्डर १९ टोलीको कप्तानी गर्दा उनी जम्मा १६ बर्षका थिए । १८ बर्षको हुँदा उनको स्थान कोहलीले लिए तर पनि मलेशियामा भारतले २००८ को अण्डर १९ बिश्वकप जित्दा उनले भारतका लागि सर्वाधिक रन बनाएका थिए ।

२००६ र २००८ मा उत्तर प्रदेश लगातार दुई पटक रणजी ट्रफिको फाइनल पुग्दा तनमय टिमको सबैभन्दा महत्वपूर्ण हिस्सा थिए । २००८ को फाइनलमा दिल्लीसँग पराजित हुदा उनले शतक समेत प्रहार गरेका थिए । तनमय मात्र नभएर धेरैलाई उनको करिअरले आकाश छुने अपेक्षा थियो । तर उनी त्यहाभन्दा माथि जान सकेनन् ।

इण्डियन प्रिमियर लिगको पहिलो दुई सिजनमा उनी किंग्स इलेभेन पञ्जाबको टिम सदस्य थिए तर त्यसपछि भने उनलाई आइपिएलमा लिन छाडियो । उनले कोचि टस्कर्स केरेलाका लागि एक सिजनको सम्झौता त पाए तर टिममा पर्न सकेनन् ।

२००८ अण्डर १९ बिश्वकपमा इङ्गल्याण्डबिरुद्ध ब्याटिङ्ग गर्दै तनमय

“मेरो करिअरको सबैभन्दा बिर्सन नसकिने क्षणमध्ये २००७ को च्यालेन्जर ट्रफिमा १७ बर्षिय खेलाडीको रुपमा सचिन तेन्दुल्करसँग ओपनिङ्ग गर्नु थियो । उनी हिरो हुन् र त्यो मेरो लागि एक जादुमयी अनुभव थियो । रणजी फाइनलको शतक, अण्डर १९ बिश्वकप जित्दा टिमको सदस्य रहनु, भारतको जर्सी लगाउनु र आइपिएलको हिस्सा बनु सधै मेरो लागि सम्झनयोग्य रहनेछ,” उनले भने ।

“मैले हरेक सिजन ५ सय देखि ६ सय रन बनाउने गर्थे, जुन शायद राम्रो थियो । तर त्यति नै रन बनाउने अन्य धेरै ब्याट्स्म्यानहरु हुने गर्छन् । शायद म त्यसैले पछि परे ।”

सन्यास लिएपछि अब के गर्ने भन्ने बिषयमा तनमयले केही सोचेका छैनन् । अहिलेका लागि उनले कर्पोरेट क्रिकेट प्रतियोगिताहरुमा ओएनजीसी (ओयल एण्ड नेचुरल ग्यास कर्पोरेसन) का लागि खेल्नेछन् । उत्कृष्ट भविष्य देखेरै ओएनजीसीले उनलाई २००७ मै खेलकुद कोटाबाट जागिर दिएको थियो ।