नेपाली फुटबलमा न्युरोड टिम, मच्छिन्द्र फुटबल क्लब, रानीपोखरी कर्नर टिमको खेलहरु हुँदा काठमाडौंको इन्द्र टोल, मखन, असन बजार शुन्य हुन्थे भन्दा शायद धेरैलाई अर्कै दुनियामा लान खोजेको लाग्छ होला । बिदेशी च्यानलहरुको आगमन र इन्टरनेटले मानिसलाई निल्नु अघिको यथार्थ नै यहि थियो । काठमाडौंको जनसंख्यालाई फुटबल मनोरञ्जनको सबैभन्दा उपयुक्त साधन हुने गथ्र्यो ।
र शहीद स्मारक ए डिभिजन लिगले लामो समय त्यो जनसंख्यालाई ब्यस्त राख्दथ्यो ।
लोकल लिग र फुटबलकोे रौनक यस्तो थियो की एकपटक काठमाडौंका पूर्व मेयर केशव स्थापितले नेपालको म्याराडोनाले चर्चित पुर्व राष्ट्रिय टोलीका स्ट्राइकर मणि शाहको नाममा काठमाडौंको कालधारामा “मणि गल्ली” भनेरै नाम राखिदिए । यो २०५० तिरको कुरा हो । मनाङ मस्याङ्गदीबाट ए डिभिजन लिग खेलेका मणि शाहले सन्यास नै लिइसकेका थिए । त्यहाका स्थानीयका लागि उनको नाममा गल्ली नामाकरण हुनु स्विकार्य थियो । अझै भनौ गर्वकै कुरा ।
२०६७ को ६ महिने लिग सम्म पनि दशरथ रंगशालामा लिगको रौनक देखिन्थ्योे । थ्री स्टार, नेपाल पुलिस, मनाङको खेलमा दर्शक रंगशाला पुग्ने गर्थे । तर त्यसपछिका बर्षहरुमा लिग हुनै पाएन । भए पनि झारो टार्ने किसिमका भए ।
भुकम्पले रंगशाला क्षतिग्रस्त भएपछि २०७५ मा एन्फा कम्प्लेक्सको एस्ट्रो टर्फमा रेलिगेसनको प्रावधान नभएको लिग समर्थकहरुले चाल नै नपाई सकियो । फुटबल त्यही निरस भैसकेको थियो ।
२०११ देखी २०७६ को ए डिभिजन लिगसम्म आउँदा क्लबका मात्र हैनन नेपाली फुटबलकै समर्थकहरु घट्दै गएको छन । फुटबल प्रेमी घटेका हुन कि फुटबल समर्थक भन्ने कुरामा अखिल नेपाल फुटबल संघ अझै पनि अचेत छ । एन्फाले अहिले जारी लिगमा ठूलो प्रायोजकको रुपमा कतार एयरवेज पायो । लिगमा कतार एयरवेज सबैभन्दा ठूलो प्रायोजक हो । तर दर्शक शुन्य ।
दर्शक आकर्षित गर्न एन्फाले अनेक उपाय अपनाएको छ । भिआइपी प्याराफिटमा ५०० को टिकट काटेर खेल हेर्नेलाई नेपाली फुटबल टिमको जर्सी । साधारण प्याराफिटमा २०० को टिकट काट्नेलाई गिफ्ट भौचर र लिग सकिए पछि एकलाई राष्ट्रिय टोली सँगै गएर खेल हेर्ने मौका । तर यसले २० प्रतिशत पनि दर्शक तान्न सकेको छैन ।
दर्शकलाई उपहार अन्य लिगहरुमा पनि होला । नेपालको हकमा यो सबैभन्दा आकर्षक हो । यति गर्दा पनि दर्शक आउदैनन् भने अब के गर्ने त ?
फेसबुक र इन्स्टाग्राम सँगै हुर्केको मैले न्याण्डलाइन टेलिफोन नै इलेक्ट्रोनिक पसलमा मात्रै देखेको छु । मेरो घरमा ल्याण्डलाइन थियो होला । त्यो कता छ मलाई थाहै छैन । घरेलु फुटबलले भने मलाई पहिले देखि नै आकर्षित गरेको हो । तर अचम्म लाग्यो । यत्रो ठुलो लिग छ, यति राम्रो रंगशाला, तर दर्शक खै ?
लिगमा च्यासल युथ क्लब र ब्रिगेड बोइज क्लब भिड्दा म मिडिया बक्स बाट अलि टाढा साधारण प्याराफिटतर्फ लागे । रंगशालाको पश्चिम तिर रातो कुर्सी भएको ठाउँमा १००–२०० जना जति थिए । त्यो सानो भिडमा ७० नजिक पुगेका बिनय रानाभाट फुटबलको राम्रै समर्थक हो की जस्तो देखिए । म उनीसँगैको कुर्सी मा बसे र सोधेः “बुवा कस्तो लागि रहेको छ यो खेल ?”
उनले निधार खुम्च्यााउदै भनेः “ह्या कस्तो अल्छि लाग्दो खेल ।”
हेर्दा परिपक्व देखिने, फुटबलकै मायाले आउनु भयो कि भनेर सोचेको भएर मलाई अचम्म लाग्यो । अनि हास्दै सोधेः “कता बाट आउनु भएको ?” उनलाई आप्ठेरो लागेर होला “भाइ पत्रकार हो र?” भनेर सोधे ।
मलाई वार्तालाप गर्न अझै सजिलो भएपछि लिगबारे कुरा गर्दै जादा उनले भनेः “खेल हेर्न लायक हुनु पर्यो नि । अहिले बच्चाहरुले पनि मोबाइलमा रोनाल्डो र मेस्सीको खेल हेर्छन । अनि यहा आउदा अर्कै खेल देखिन्छ ।”
अहिलेको फुटबलको यथार्थ शायद त्यही नै होला । सामाजिक सञ्जालमा छोटो भिडियोमा हेर्दै आएको क्षण लिगको प्रत्येक मिनेटमा अपेक्षा गर्न सकिदैन । त्यो छोटो भिडियोको पुरै ९० मिनेटको खेल फरक हुन्छ । र अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा देखिने खेल नेपाली घरेलु फुटबलमा कम मात्र हैन शायद देख्न पनि पाइदैन । त्यसैले नै यो घरेलु फटबल हो ।
च्यासलका सन्तोष साहुखलले ब्रिगेडबिरुद्ध प्रहार गर्दा डिफेण्डरले रोकेपछि “झण्डै गोल हानेको खैरो कपालले” भन्दै बिनय उफ्रिए । के गर्नु हुन्छ भनेर सोध्नै परेन । उनी त केही काम नभएर नै लिग हेर्न आएका रहेछन् । “फुर्सद भएरै आएको बाबु म त,” रे । उनको प्रतिक्रियाले झस्कायो । दर्शक कि त खाली समय भएर खेल हेर्न आउने रैछन्, अथवा काम नभएर ।
विनयले भने धेरै अगाडी नै घरेलु लिग हेरेका रहेछन् । २०३५ सालमा आरसिटीले जित्ने भएपछि जमलमा काकासँगै बस्ने गरेका उनले रंगशालामा पहिलो पटक लिग हेरेका थिए । त्यो उनको लागि फरक दुनिया थियो । अहिले उनको नातिले उनको लागि टिकट काटिदिएको रहेछ । रंगशालामा दर्शक आउने कारण मध्येको एक यो पनि रहेछ ।
“नेपाली फुटबल बिग्रेको कारण यो चिनेको मान्छेले साथीको साथीलाई रंगशाला छिराउनु पनि हो,” त्यो उनको आफ्नो बिश्लेषण थियो । उनको बिचारले नेपाली फुटबलमा टिकट संस्कृतीबारे कतै–कतै प्रकाश पार्छ ।
७४ औ मिनेटमा च्यासलका बिक्रम लिम्बुले वान भर्सेस वानमै चुक्दा उनी “नेपाली फुटबल राम्रै छ तर गोल नै हान्न सक्दैनन्” पनि भन्छन ।
नेपाली फुटबलमा लामो समय स्थापित हुदै गर्दा जापानमा केही समय फुटबल खेलेर फर्किएका साहुखलले ९२ औं मिनेटमा गोल गरेपछि च्यासलले जित्यो । साहुखलको त्यो १ सय १ औं गोल थियो । उनी इतिहास कायम गरेर अघि बढिसकेका थिए । उद्घोषकले गोल गर्ने ब्यक्ति भन्दै बिनयको “खैरो कपाल” को नाम लिएपछि उनि अचम्म पर्दै भन्न थालेः “ए यो त सन्तोष साहुखल पो रैछ । राम्रो खेल्ने भएछ ।”
२०३५ सालमा लिग हेरेको दाबी गरेका बिनयले यसबीच नेपाली फुटबल बारे कति ज्ञान राखे उनलाई सोधेर परिक्षा लिने कुरा भएन । उनी राष्ट्रिय टोलीले खेल्दा दर्शक देश प्रेमले आउछन् भनेर मान्छन् । “लिग फुटबलमा दर्शकको उपस्थितिले नेपाली राष्ट्रिय टोलीमा दिने योगदान” बिषयमा अर्को अन्तकृया गर्नु उचित नलागेर म फर्किए । तर उनको उपस्थितीले नेपाली फुटबलमा कसरी दर्शक आइरहेका छन् भन्ने बुझिन्छ ।
१३ औं दक्षिण एसियाली खेलकुदमा अण्डर २३ फुटबल भयो । दक्षिण एसियाली खेलकुदको फुटबल अब पहिलेको स्तरको छैन । यो क्षेत्रको खेलकुद महारथी भारतलाई यसको मतलब नै छैन । तैपनि नेपालले खेलिरहंदा भर्खरै पुर्ननिर्माण गरिएको रंगशालामा दर्शक खचाखच थिए ।
भुटानबिरुद्धको फाइनलमा त अझै त्रिपुरेश्वरको वल्र्ड ट्रेड सेन्टरको ठूलो स्क्रिनमा खेल प्रत्यक्ष प्रशारण हुँदा त्यो बाटो नै बन्द गर्नु परेको थियो । तर धेरै जसो दर्शक त्यो क्षण आफ्नो सामाजिक सञ्जालमा कैद गर्नका लागि मात्रै भएपनि उपस्थित भएका थिए ।
कतिलाई त फेसबुक र इन्स्टाग्रामको स्टोरी आउदा पहिले देखि नै दवाब थियो ।
नेपाली समाज नै देखावटी छ । त्यही कारणले आज देशकै ठूलो फुटबल प्रतियोगिता चल्दा पनि दशरथ रंगशाला खाली छ । कुनै कारणवस लिग हेर्दा ठूलै संख्यामा दर्शक उपस्थित हुँदा कसैले सामाजिक संजालमा स्टोरी राख्ने हो भने मात्र आउलान अब दर्शक ।