दिव्येश्वर साह ६ फिट, ६ इन्च अग्ला छन् । नेपाली बास्केटबलमा उनी सबैभन्दा अग्ला खेलाडी हुन् । नेपालले पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय बास्केटबल प्रतियोगिता (साबा च्याम्पियनसिप) खेलेको करिब डेढ दशकपछि दिभ्वेश्वर सबैभन्दा अग्ला खेलाडीको रुपमा अगाडी आएका हुन् । उनी आफै र बास्केटबललाई गम्भिर रुपले लिने देश हुने हो भने उनको दायरा नेपालमा मात्रै सिमित हुदैन ।
नेपालले घरेलु कोर्टमै १३ औं दक्षिण एसियाली खेलकुद अन्तर्गत फुल कोर्ट बास्केटबलमा सेमिफाइनलसम्मको यात्रा तय गर्दा दिव्येश्वर प्रतियोगिताकै कान्छा मध्येका एक खेलाडी थिए । १९ बर्षिय उनी नेपाली सिनियर बास्केटबल टोलीका लागि दोश्रो अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेलिरहेका थिए ।
नेपाल बास्केटबल लिगको पहिलो सिजनमा सहभागिता जनाएपछि दिव्येश्वरले पहिलो पटक नेपालका लागि जुन २०१८ मा बङ्गलादेशमा सम्पन्न फिबा एसिया कप २०२१ को साबा प्रि–क्वालिफायर्समा खेलेका थिए । नेपाली सिनियर टोलीले आफ्नो बास्केटबल इतिहासमा अहिलेसम्मकै खराब प्रदर्शन त्यही प्रतियोगितामा गरेको थियो ।
नेपाली बास्केटबलमा पुस्ता हस्तान्तरण हुदै गर्दा केही नयाँ अनुहार समेटिएको नेपाली टोलीले एक खेल पनि जित्न सकेको थिएन । भारत अनुपस्थित रहेको स्थितिमा नेपाललाई बङ्गलादेशमा पहिलो स्थान हासिल गर्दै अर्को चरणको क्वालिफायरमा स्थान बनाउदै सबैभन्दा कठिन प्रतियोगिता खेल्ने अवसर थियो तर गुमाउन पुग्यो । नेपाल माल्दिभ्स र भुटानसँग समेत हार्न पुग्यो ।
यसै बर्ष नेपालमा भएको सागमा दिव्येश्वरले सिनियर टोलीका लागि दोश्रो ठूलो प्रतियोगिता खेले तर अनुभवको कमी कारण उनी फस्र्ट फाइभमा अटाएनन् । यद्दपी उनको प्रदर्शन भने सुधारिएको थियो । यही फेब्रुवरी १ मा स्पोर्ट फर द वल्र्ड नामक अन्तर्राष्ट्रिय च्यारिटी संस्थाले बिश्वमा ख्याति कमाएका डंकर (बास्केटलको रिँगमा झुण्डिएर बिभिन्न तरिकाले स्कोर गर्ने) मार्कि स्मिथलाई नेपाल ल्याएको थियो ।
नेपाली घरेलु बास्केटबलमा डंक बिरलै देखिने गर्छ । बास्केटबल फर द वल्र्ड नाम दिइएको उक्त कार्यक्रममा स्मिथको डंक प्रदर्शनीले निकै सानो रहेको नेपाली बास्केटबल बृत्तलाई भरपुर मनोरञ्जन दिएको थियो । स्मिथको बिभिन्न डंक हान्ने तरिकाले सबैलाई मोहित त गर्यो नै, उनको भिडियोहरुमा पनि राम्रै भ्युज आएको थियो ।
त्यही दिन कभर्ड हलमा दिव्येश्वरले पनि आफ्नो डंक हान्ने कौशल देखाए । चार बर्षअघि मात्र बास्केटबल खेल्न शुरु गरेका दिव्येश्वर अहिले मज्जाले डिफेन्स चिर्न सक्छन् । प्रदर्शनी खेलमा उनले बल ड्राइभ गर्दै डंक हानेका थिए । यो नेपाली बास्केटबलको लागि राम्रो संकेत हो ।
एक समय निकै नै दुब्ला रहेका दिव्येश्वरको ज्यान अहिले बास्केटबल खेलाडीका लागि चाहिए जत्तिकै बनेको छ । उचाई त उनीसँग पहिले देखि थियो नै । प्रशस्त प्रशिक्षण र खेल्ने मौका मिल्ने हो भने उनी केही समयमै नेपाली बास्केटबलका उत्कृष्ट खेलाडी बन्न सक्छन् ।
दक्षिण एसियाको सानो दायरा नाघ्नका लागि नेपाललाई दुई तीन वटा अरु दिव्येश्वर चाहिन्छ । नेपाली राष्ट्रिय बास्केटबलमा उनको कदका खेलाडी हुन नसक्नु नै मुख्य समस्या हो । “हामीले अहिले सानो कदका कुनै पनि खेलाडी राखिरहेका छैनौं । अहिले टिममा रहेका होचो कदका खेलाडीलाई पनि अब फाल्दैछौं,” नेपालमा स्वर्ण पदक जितेका भारतीय बास्केटबल टिमका सर्बियन प्रशिक्षक भेसेलिन माटिचले विस्पोर्टजलाई भनेका थिए ।
माटिचले इरानलाई सन् २०१० मा चिनमा भएको एसियन गेम्सको बास्केटबलमा कास्य पदक जिताएका थिए । उनीलाई थाहा छ बास्केटबलमा कुन स्तरको खेलाडी आवश्यक छ । नेपालमा दिव्येश्वरको कद काठीको खेलाडी उत्पादन गर्ने दायित्व नेपाल बास्केटबल संघ (नेबा) कै हो । तर अहिले रहेका एक मात्र दिव्येश्वर पनि नेपालमा बस्दैनन् ।
“किन बस्ने ?”
यो दिव्येश्वरसँगै बास्केटबलमा लागेका सबै खेलाडी र उनीहरुको परिवारमा उठ्ने गरेको प्रश्न हो । नेपाली बास्केटबल खेलाडीको संख्या अहिले स्वदेश भन्दा बिदेशमा धेरै छ । कति खेलाडी बिदेश पलायन भएका छन् यसको तथ्यांक राख्न पनि सकिदैन ।
दिव्येश्वर उच्च शिक्षाका लागि देहरादुनको उत्तराखण्ड टेक्निकल युनिभर्सिटी आबद्ध टुलास इस्टिच्युटमा इन्जिनियरिङ्ग गर्दै छन् । नेपाली बास्केटबलबाट टाढा हुन नसकेर नै उनी नजिक छन् । “मैले यो कलेज रोजेको कारण नै यहा बास्केटबल खेलाडी राम्रो हुने भएर हो । नेपालमा मेरो उचाइको खेलाडी छैनन । यहा खेल्दा मैले राम्रै प्रतिस्पर्धा पाउने गर्छु,” दिव्येश्वर भन्छन् ।
पहिलो संस्करणको नेपाल बास्केटबल लिग किर्तिपुर बास्केटबल टिमबाट खेलेका दिव्येश्वर दोश्रो संस्करण पनि खेल्न चाहन्थे तर कलेजले बिदा स्किृत नगरेपछि उनी आउन सकेनन् । बिल मक्यामन प्रशिक्षक रहदा नेपाली टोलीले उनलाई सागका लागि बोलायो । उनी उपस्थित भए र खेले पनि । उनलाई यसको महत्व राम्रोसँग थाहा छ ।
“नेपालको लागि खेल्नु निकै गर्वको कुरा हो । म यो सधै होस भन्ने चाहन्छु । तर बास्केटबलमा लागेर मात्रै केही हुदैन । मलाई थाहा छैन बास्केटबलमा लागेर के हुन्छ ? बास्केटबल मात्र होइन नेपालमा खेलकुदमा लागेर केही हुदैन । क्रिकेटमा केही राम्रो भएको छ तर यो सधै नरहन पनि सक्छ,” ९ बर्ष अघि परिवारसँगै जनकपुरबाट आएपछि जेम्स स्कुलमा प्लस टु पढ्दा बास्केटबल सिकेका दिव्येश्वरले भने ।
अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा नेपाली जर्सी लगाउदै खेल्ने दिव्येश्वरको चाहना असिमित छ । तर उनले चाहेर मात्र हुदैन । उनको चाहना बिपरित नेपाल बास्केटबल संघ छ । झण्डै १४ बर्ष नेपाल बास्केटबल संघको अध्यक्ष रहेका लामा टेन्डी शेर्पा लामै समयदेखि अस्वस्थ छन् । नेपाली बास्केटबल यसअघि नै अस्वस्थ थियो । खेलाडीलाई बिदेशीन बाट रोक्न नसक्नु संघ मात्र नभएर सरकारको पनि लाचारी हो ।
अहिले टेन्डीको अनुपस्थितिमा संघ हेरिरहेका महासचिव नरेन्द्र थापाले अबको कार्यक्रम भन्दा नै स्पष्ट हुन्छ नेपालमा कसरी बास्केटबल चलिरहेका छ । “हामीलाई फिबा एसियाले अब यो कार्यक्रम गर्नुपर्छ भनेको छ,” नेपाल बास्केटबल लिगको दोश्रो संस्करणका दौरान भारतमा फिबा एसियाको बैठकमा सहभागी भएर आएपछि थापाले भनेका थिए । संघको कार्यक्रम के हुन्छ उनीसँग यसको जवाफ छैन ।
नेपाल बास्केटबल लिग आफै पनि संघको कार्यक्रमा होइन । तर नेपाली बास्केटबल खेलाडीको लागि एक मात्र उत्साहजनक कार्यक्रम यही एउटा हो । भर्खरै नेबाले अण्डर १८ राष्ट्रिय प्रतियोगिता गर्यो । तर त्यो समयको माग थियो । संघलाई यसै बर्ष हुने साबा अण्डर १८ च्याम्पियनसिपको लागि खेलाडी चयन गर्नु थियो । त्यही कारण राष्ट्रिय प्रतियोगिता आयोजना गर्नु पर्यो ।
कुनै समय नेबाले ट्यालेन्ट हन्टको आयोजन गथ्र्यो । त्यही ट्यालेन्ट हन्टबाट दिव्येश्वर आएका हुन् । अहिले त्यो कार्यक्रम पनि बन्द भइसकेको छ ।
त्रिभुवन आर्मी क्लबले प्रधानमन्त्री कप राष्ट्रिय एकदिवसीय क्रिकेट प्रतियोगितामा लगातार दोश्रो जित हात पारेको छ ।
मुलपानी क्रिकेट मैदानमा आर्मीले कर्णाली प्रदेशलाई ८१ रनले पराजित गर्यो । दुई बर्षपछि प्रधानमन्त्री कप खेलेका पुर्व राष्ट्रिय टोलीका ओपनर अनिल मण्डलले आकर्षक ब्याटिङ्ग गर्दै ८९ रन बनाएपनि कर्णालीले आर्मीलाई ४३ दशमलव १ ओभरमै १ सय ९५ रनमा अल आउट गरेको थियो ।
दोश्रो ओभरदेखि नै विकेट गुमाउन थालेको कर्णाली ३३ दशमलव ३ ओभरमा १ सय १५ रनमा अल आउट भएको थियो । आर्मीको सहज जितमा दुई बाया हाते स्पिनर सुशन भारी श्रेष्ठ र शाहब आलमले संयुक्त रुपमा ७ विकेट लिएका थिए ।
भारीले ८ दशमलव ३ ओभरमा १९ रन खर्चदै चार विकेट लिए भने पहिलो खेल खेलेका साहबले १० ओभरमा ४४ रन दिएर तीन विकेट लिएका थिए । कर्णालीका लागि कप्तान रविन्द्र जँग शाहीले ३० रन बनाए भने हेमन्त ओलीले १६ रन जोडेका थिए । अन्य ब्याट्स्म्यानहरुले उल्लेखनीय प्रदर्शन गर्न सकेनन् । रविन्द्र र हेमन्तले कर्णालीको २८ रनको पर्टनरशिप गरेका थिए ।
यसअघि पहिलो ब्याटिङ्ग गरेको आर्मीले ओपनर राजु रिजाललाई शुन्यमै गुमाएको थियो । आर्मी ४२ रनमा तीन विकेटको अवस्थामा पुगेपछि अनिलले कप्तान बिनोद भण्डारीसँग शतकीय साझेदारी गर्दै टिमलाई सम्हालेका थिए ।
एक समयका राष्ट्रिय टोलीकै उत्कृष्ट ओपनर बनिसकेका अनिलले बिनोदसँग चौथो विकेटका लागि १ सय १५ रनको साझेदारी गरेका थिए । तर बिनोद आउट भएपछि आर्मीको इनिङ्गस संघर्षरत हुन पुगको थियो । यसअघिको खेलमा गण्डकीबिरुद्ध शतक प्रहार गरेका बिनोदले ५५ बलमा ४१ रन बनाए । उनले तीन चौका र एक छक्का प्रहार गरे ।
१ सय १४ बलको इनिङ्गसमा अनिलले १४ चौका प्रहार गरेका थिए । कर्णालीका लागि दिनेश अधिकारी, राज शाह र दिवान पुनले दुई–दुई विकेट लिएका थिए ।
बागमती प्रदेशले पहिलो खेलमै डिफेन्डिङ्ग च्याम्पियन नेपाल पुलिस क्लबलाई ७ विकेटले पराजित गर्दै प्रधानमन्त्री कप राष्ट्रिय एकदिवसीय क्रिकेट प्रतियोगितामा उत्कृष्ट शुरुवात गरेको छ ।
त्रिवि क्रिकेट मैदानमा तिब्र गतिका बलर नन्दन यादव र लेग स्पिनर तिलक भण्डारीले ४–४ विकेट लिएपछि निकै कमजोर ब्याटिङ्ग प्रदर्शन गरेको पुलिस २९ दशमलव तीन ओभरमा १ सय ११ रनमै अल आउट भयो । पुलिसले प्रधानमन्त्री कप इतिहासमै सबैभन्दा कम योगफल बनाएको हो ।
जवाफमा लामो समयमा मैदान फर्किएका पृथु बास्कोटाले इशान पाण्डे (१२) सँग अद्र्धशतकीय साझेदारी गरेपछि बागमतीले ३३ दशमलव ४ ओभरमा तीन विकेटको क्षतिमा १ सय १४ रन बनायो ।
राष्ट्रिय टोलीका पुर्व कप्तान पारस खड्का (१७) सहित पहिलो तीन विकेट मात्रै ३५ रनमा गुमाएपछि सुस्त शुरुवात गरेको बागमती केही समयका लागि दवाबमा रहेको थियो । पृथुले केही आकर्षक शटहरु प्रहार गर्दै दवाब कम गरे भने इशानले पुलिसका बलरहरुको धैर्यताको परिक्षा लिएका थिए ।
उनले ६६ बलमा दुई चौकाको मद्दतमा १७ रन बनाए । पृथुले ६६ बलमा पाँच चौका र तीन छक्काको मद्दतमा ४८ रन बनाएका थिए ।
यसअघि कुशल भुर्तेल र सुनिल धमलाले पुलिसका लागि पहिलो विकेटका लागि ३२ रनको साझेदारी गरेका थिए तर रामनरेश गिरीले पहिलो दुई विकेट लिनुका साथै नन्दनले कुशललाई पेभिलियन फर्काएपछि उसले अर्को ३४ रनमा तीन ब्याट्स्म्यानलाई गुमाएको थियो ।
चौथो विकेटका लागि दिपेन्द्र सिँह ऐरि र आरिफ शेखले गरेको ३४ रनको साझेदारी पुलिसको लागि सबैभन्दा ठूलो रहन पुग्यो । तिलकले आरिफलाई एलबिडब्लु धरापमा पारेसँगै पुलिसको पतन शुरु भएको थियो ।
पुलिसले अन्तिम सात विकेट ११ रनमै गुमाएको थियो । आरिफ र दिपेन्द्रले समान २१ रन जोडेका थिए । कुशल र धमलाले पनि समान १७ रन बनाए । अन्य ब्याट्स्म्यानहरुले दोहोरो अंकमा रन जोड्न सकेनन् ।
तिलकले ७ दशमलव ३ ओभरमा १७ रन खर्चिए भने नन्दनले ९ ओभरमा ३१ रन खर्र्चिए ।
डिफेन्डिङ्ग च्याम्पियन नेपाल पुलिस क्लबले प्रधानमन्त्री कप राष्ट्रिय एकदिवसीय क्रिकेट प्रतियोगितामा निकै कमजोर ब्याटिङ्ग प्रदर्शन गरेको छ ।
ज्ञानेन्द्र मल्लको कप्तानीमा रहेको बागमती प्रदेशले पुलिसलाई २९ दशमलव तीन ओभरमा १ सय ११ रनमै सिमित गर्यो । प्रधानमन्त्री कपमा पुलिसको यो हालसम्मकै सर्वाधिक कम टिम योगफल हो । पुलिसलाई सस्तै समेट्ने क्रममा तिब्र गतिका बलर नन्दन यादव र लेग स्पिनर तिलक भण्डारीले ४–४ विकेट लिएका थिए ।
कुशल भुर्तेल र सुनिल धमलाले पुलिसका लागि पहिलो विकेटका लागि ३२ रनको साझेदारी गरेका थिए तर रामनरेश गिरीले पहिलो दुई विकेट लिनुका साथै नन्दनले कुशललाई पेभिलियन फर्काएपछि उसले अर्को ३४ रनमा तीन ब्याट्स्म्यानलाई गुमाएको थियो ।
चौथो विकेटका लागि दिपेन्द्र सिँह ऐरि र आरिफ शेखले गरेको ३४ रनको साझेदारी पुलिसको लागि सबैभन्दा ठूलो रहन पुग्यो । तिलकले आरिफलाई एलबिडब्लु धरापमा पारेसँगै पुलिसको पतन शुरु भएको थियो ।
पुलिसले अन्तिम सात विकेट ११ रनमै गुमाएको थियो । आरिफ र दिपेन्द्रले समान २१ रन जोडेका थिए । कुशल र धमलाले पनि समान १७ रन बनाए । अन्य ब्याट्स्म्यानहरुले दोहोरो अंकमा रन जोड्न सकेनन् ।
तिलकले ७ दशमलव ३ ओभरमा १७ रन खर्चिए भने नन्दनले ९ ओभरमा ३१ रन खर्र्चिए ।